پیشرفت طراحی و راه اندازی گلخانه های مکانیزه و تجهیزات مدرن در خاور میانه یکی از دستیابی‌های مهم این منطقه محسوب می‌شود. متخصصان این زمینه با توجه به نیاز گلخانه داران، پیشرفته‌ترین متد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تاسیس و اجرا و بهترین تکنولوژی‌ها را در این زمینه ارائه می‌دهند. این متخصصان، مهندسانی مجرب در کار گلخانه سازی، کشاورزی، عمران و زمین شناسی هستند. هر کدام از آن‌ها به نوبه خود گامی مهم در پیشرفت روزافزون تکنولوژی کشت گلخانه ای بر می‌دارند. به گونه ای که گلخانه سازی در خاورمیانه با ارائه گلخانه‌های پیشرفته و مطابق با تکنولوژی های روز دنیا در زمینه کشاورزی بسیار حائز اهمیت است.
در این مقاله قصد داریم شما را با نیاز های اولیه و ساخت و طراحی گلخانه های پیشرفته آشنا کنیم و به معرفی برخی متد‌ها و تجهیزات مدرن و ضروری این گلخانه‌ها بپردازیم.
گلخانه سازی در خاور میانه
سرمایه گذاری اولیه برای راه اندازی یک گلخانه مناسب بسیار اهمیت دارد. اما انتخاب محل احداث، نوع سازه و پوشش گلخانه، مدیریت صحیح و دانش کافی در پرورش و تولید محصولات و به کاربردن تجهیزات مناسب و پیشرفته، با در نظر گرفتن نوع کاربری و هدف از راه اندازی گلخانه، نیازمند متخصصین با تجربه است. چرا که عدم مدیریت و دانش کافی در زمینه گلخانه سازی منجر به هدر رفتن سرمایه و امکانات می‌شود.
محل احداث گلخانه
همانطور که در بخش قبل اشاره کردیم، یکی از موارد اولیه که در تاسیس گلخانه اهمیت دارد، انتخاب مکان نصب گلخانه است.
شدت و جهت نور یکی از عوامل تاثیرگذار در این تصمیم گیری است. چرا که گیاهان برای رشد کافی احتیاج به نور کافی دارند. بنابرین توصیه نمی‌شود گلخانه‌ها در مناطقی نصب شوند که شدت نور کافی نیست. محل‌هایی که سایه ناشی از درختان یا ساختمان‌های بلند وجود دارد و یا دامنه شمالی کوه‌های بلند مناسب نیستند. در گلخانه‌هایی که پیوسته هستند، جهت نور محدود تر است. اما در گلخانه‌هایی که مستقل هستند نور از همه طرف می‌تابد. با این حال یکی از مزایای گلخانه‌های به هم متصل این است که انرژی کمتری هدر می‌رود و هزینه های ناشی از گرمایش و ساخت گلخانه کاهش می‌یابد. گلخانه‌های مستقل هزینه سنگین تری دارند. (هزینه‌های ساخت و سیستم گرمایشی، خطوط انتقال برق و آب). البته شناخت میزان احتیاج نور هر گیاه و محصول کشت شده هم کمک مهمی در انتخاب شما می‌کند.
دسترسی به منبع آب نیز از عواملی است که پیش از احداث گلخانه، باید به آن توجه داشت و مکانی را انتخاب کرد که به منابع آب به لحاظ کمی و کیفی دسترسی مناسب داشته باشد. (استفاده بهینه از آب یک نکته بسیار مهم است که از مساله اساسی گلخانه سازی در خاور میانه محسوب می‌شود)
شرایط اقلیمی و اثرات محیطی را هم باید مورد بررسی قرار دهید. مناطقی که آب و هوا مساعد نیست، باران‌های شدید می‌بارد و حتی محل‌هایی که گسل عبور کرده و زلزله خیز هستند، مناسب احداث گلخانه نیست.
با در نظر گرفتن این عوامل از هدر رفتن سرمایه به خصوص در گلخانه‌های بزرگ و تجاری جلوگیری می‌شود.
برای سود آوری بیشتر گلخانه داری، توجه به نیازهای بازار و اینکه چه نوع محصولی در منطقه ای که گلخانه را احداث می‌کنید، پرطرفدار است یا ممکن است متقاضی های بیشتری پیدا کند اهمیت ویژه‌ای دارد. ایده های نو و خلاقانه در تولید محصول و توجه به بازار داخلی و خارجی می‌تواند بسیار پرسود باشد.
گلخانه‌های هیدروپونیک
گلخانه سازی در خاورمیانه، به عنوان یک مساله مهم در عرصه کشاورزی منطقه مطرح می‌شود و گلخانه‌هایی پیشرفته(هیدروپونیک) زیادی با هدف تجاری در این منطقه احداث شده که نقش به سزایی در بازار محصولات کشاورزی ایفا می‌کنند.
در گلخانه‌های هیدروپونیک از آخرین تکنولوژی‌ها استفاده می‌شود و تولید محصول روی خاک صورت نمی‌گیرد، بلکه آن‌ها را بر روی سکوهای گلخانه کشت می‌دهند که بستر های نگهداری گیاه هستند.
سکوهای گلخانه بالاتر از سطح زمین قرار دارند که هم برای نگهداری گلدان‌ها و هم برای کشت به کار می‌روند. از مزایای کشت روی این بستر‌ها، دورماندن از آلودگی و بیماری، زود تر گرم شدن و تهویه بهتر است. این سکو‌ها می‌توانند بتنی، آلومینیومی، چوبی و یا از جنس ایرانیت باشند.
توجه داشته باشید که سکوهای چوبی به مرور پوسیده می‌شوند و می‌توانند قارچ و میکروب و سایر عوامل بیماری‌زای گیاهی را جذب کنند.
چشم انداز تجاری گلخانه سازی در خاور میانه
گلخانه‌های تجاری با هدف سوداوری و اشتغال‌زایی تاسیس می‌شوند و نقش بسیار مهمی در بازار محصولات کشاورزی ایفا می‌کنند.
هدف از احداث گلخانه های تجاری
- تولید و پرورش گل و گیاهان زینتی تحت شرایط مطلوب
- تولید سبزیحات و صیفی‌جات در خارج از بازه زمانی رشد(مانند تولید گوجه فرنگی در فصل زمستان)
- تولید گیاهان دارویی
- ایجاد نهال( سپس انتقال به محیط آزاد برای کاشت)
- کشت محصولات جدید
شاید هدف شما از ایجاد گلخانه، صرفا تجاری نبوده و جهت نگهداری گلدان‌ها و درختچه های زینتی در منازل و محل کارتان باشد که در این صورت نیز باید به خوبی با ویژگی‌های سازه‌های مناسب آشنا باشید. ویژگی هایی مانند؛ نوع پوشش گلخانه، ارتفاع مناسب و اعمال تجهیزات کنترل دما، نور، رطوبت، تهویه و …
این گونه گلخانه‌ها فضای کوچکی دارند و هزینه زیادی ندارند.
محصولات جدید
یکی از موفقیت های گلخانه سازی در خاورمیانه، نوآوری در ایجاد محصول است که یکی از طراحی‌های سودآور کشت گلخانه ای محسوب می‌شود. پیوند زدن(نشای پیوندی) از جمله نوآوری‌های مهم گلخانه‌های تجاری است. کشت چندین نوع گوجه فرنگی و خیار، پرورش رنگ های مختلف گل رز و … از جمله دستاورد‌های کشت گلخانه‌ای در خاور میانه از جمله ایران است.
عوامل محیطی
بررسی پارامترهای تاثیرگذار در رشد مناسب محصول یکی از مهم ترین نکات گلخانه داری است. پارامترهایی همچون گرما، نور، رطوبت، کربن دی اکسید؛ که اگر کنترل شوند شرایط مطلوبی را برای رشد مناسب گیاه فراهم می‌آورند. این کار نیازمند تجهیزات و دانش‌هایی است که در ادامه توضیح خواهیم داد.
دما گلخانه
گیاهان در بازه‌های دمایی متفاوت و معینی رشد و نمو دارند. ممکن است یک گیاه در دمای پایین تر از 20 درجه سانتیگراد(مانند بعضی گیاهان منطقه سردسیری) و یک گیاه در دماهای بالاتری رشد کنند. مثلا رشد و نمو گوجه رننگی در بازه دمایی 60 تا 66 سانتیگراد به خوبی انجام می‌شود. بنابرین تنظیم دمای داخل گلخانه بسیار مهم است.
سیستم گرمایی داخل گلخانه، دما را تنظیم می‌کند. که شامل کوره هوای گرم، انواع بخاری ها، سامانه‌های گازی می‌شود. این تجهیزات نباید آلودگی زیست محیطی داشته باشند و هیچگونه خللی در روند رشد گیاه ایجاد نکنند. همچنین بتوانند دما را به طور یکنواختی در فضای داخلی گلخانه توزیع کنند.
گلخانه های بسیار بزرگ دارای سیستم شوفاژ هستند که در آن از بخار آب یا آب داغ استفاده می‌شود.
نور گلخانه
همانطور که قبلا اشاره کردیم، نور کافی یکی از مهم ترین نیازهای گیاه است. اما نکته جالب این است که میزان احتیاج همه گیاهان به نور یکسان نیست. برای همین باید در مورد محصولات و گیاهانی که پرورش می‌دهید دانش لازم را داشته باشید و آن میزان نوری که هر گیاه لازم دارد را در اختیار آن قرار دهید.
این نیاز هم بر اساس شدت نور تابشی و هم مدت زمان تابش است. گیاهان بر اساس مدت زمان نور لازم(یا عکس العمل نسبت به طول روز) سه دسته می‌شوند.
گیاهان روز بلند یا LDP: این گیاهان به 10 تا 14 ساعت نور نیاز دارند و در این بازه گل می‌دهند. در زمستان که طول روز کوتاه است با ایجاد فلش نوری طول روز را بلند می‌کنند تا گیاه گل بدهد. مانند گیاه میمون، اطلسی و ناز، سیب زمینی)
گیاهان روز کوتاه یا SDP: این گیاهان به کمتر از 12 ساعت نور نیاز دارند و گل می‌دهند. مانند گل داوودی
گیاهان بی تفاوت یا NDP: این گیاهان در طول سال گل دارند و نسبت به طول روز حساسیتی ندارند. این گل‌ها برای نگهداری در منزل کاربرد دارند.(مانند گل بوگونیا، گوجه فرنگی.)
به یاد داشته باشید که پیش از کشت گیاه، سیستم‌های کنترل نور را متناسب با نوع گیاه تنظیم کنید. نورسنج‌هایی هم در گلخانه به کار می‌روند که میزان نور داخل گلخانه را اندازه می‌گیرند.
علاوه بر انتخاب محل نصب گلخانه، نوع پوشش بکار رفته در آن و شکل سقف گلخانه هم در شدت نور دخالت دارد. نور عبوری از شیشه و پلاستیک و پلی کربنات باهم تفاوت دارد.
رطوبت گلخانه
میزان رطوبت مورد نیاز گیاه هم مانند نور، در همه گیاهان یکسان نیست و این مساله اهمیت بسیار زیادی دارد. پس نمی‌توان یک شرایط یکسان آبی برای تمام گیاهان گلخانه در نظر گرفت. و هر کدام از انواع گیاهان در گلخانه های مخصوص خود باید کشت شوند تا مراحل رشد و نمو را به خوبی طی کنند. برای همین است که در گلخانه های بزرگ و مهم تنها یک نوع محصول یا محصولاتی که نیاز رطوبتی نزدیک به هم دارند را در یک گلخانه کشت می‌کنند.
اگر گیاهی بیش از حد نیازش آبیاری شود، ریشه هایش می‌پوسد و گیاه از بین می‌رود. معمولا گیاهانی که برگ‌های ضخیم و گوشتی دارند آب را در برگ‌هایشان ذخیره می‌کنند و احتیاج کمتری به آب دارند.
انواع آبیاری گلخانه ای
آبیاری سطحی: همانطور که گفتیم، صرفه جویی در مصرف آب نکته بسیار مهمی است که گلخانه سازی در خاورمیانه به آن توجه بسیاری دارد. اما در این نوع آبیاری، آب زیادی هدر می‌رود و در نتیجه بازدهی پایینی دارد. از طرفی باعث از بین رفتن مواد معدنی خاک می‌شود و رشد علف هرز و عوامل بیماری‌زای قارچی و انگلی را به همراه دارد. این سیستم‌ها به صورت نواری و کرتی اعمال می‌شوند. در گلخانه های مهم و پیشرفته به هیچ وجه از این روش برای آبیاری گیاهان استفاده نمی‌شود.
آبیاری تحت فشار: این سیستم گزینه بسیار مناسبی در آبیاری گلخانه‌ها محسوب می‌شود و امروزه از دو نوع سیستم آبیاری تحت فشار استفاده می‌شود.
الف) آبیاری بارانی: این سیستم هزینه اولیه زیادی دارد. مزایای آن عبارتند از:
- 75 درصد راندمان مصرف آب
- توزیع یکنواخت آب برای همه گیاهان گلخانه
- افزایش رطوبت داخل گلخانه و در عین حال کاهش دمای محیط
ب) آبیاری قطره ای: این روش بهترین روش آبیاری در گلخانه است چرا که راندمان مصرف آب بالایی(90 درصد) دارد و مشکلات و محدودیت های روش های دیگر در این سیستم رفع می‌شود. در این روش، قطره چکان هایی روی لوله های جانبی نصب می‌شوند که آب مورد نیاز گیاه را به گیاه می‌رسانند. کودهای شیمیایی و مواد مورد نیاز دیگر گیاهان به صورت محلول در آب در اختیار گیاه قرار می‌گیرند. از آنجایی که این قطره چکان‌ها در کنار ساقه گیاهان و بوته‌ها قرار دارند، از رشد علف هرز و عوامل بیماری زا جلوگیری می‌شود.
گردش هوا گلخانه
هوا باید در گلخانه جریان داشته باشد و همه جای گلخانه در گردش باشد. هوای تازه که شامل کربن دی اکسید است از بیرون گلخانه به داخل وارد شده و اکسیژن حاصل از تنفس گیاهان خارج شود. به این سیستم گلخانه ای تهویه هوا گلخانه گفته می‌شود که بسیار حائز اهمیت است. همچنین ممکن است گازهای سمی و گرد و غبار در گلخانه وجود داشته باشند که حتما باید از طریق جریان هوا خارج شوند. یکی از فواید تهویه مناسب گلخانه، کنترل دما و نور گلخانه است. سیستم‌های تهویه و فن‌ها و پنجره‌ها در طرفین و سقف و انتها و ابتدای گلخانه به صورت مناسبی تعبیه می‌شوند. اگر این تجهیزات به درستی نصب شوند، شرایط رشد و سلامت گیاه به خوبی فراهم می‌شود.
در گلخانه‌های مهم و بزرگ که نقش مهمی در پیشرفت گلخانه سازی در خاورمیانه دارند، برای کنترل هر یک از این پارامترها از بهترین و مدرن ترین سیستم‌ها استفاده می‌شود. به طوری که بعضی تجهیزات دیجیتالی است و برای بررسی پارامترهای نور و دما از کامپیوترهایی استفاده می‌کنند.
در آخر
در مطلب فوق به ارائه نکاتی درباره نیاز های اساسی و اولیه گلخانه سازی پرداختیم که برای ساخت هر گلخانه ای(تجاری، اپارتمانی، آموزشی و…)بسیار اهمیت دارند. اگر قصد احداث گلخانه دارید که همگام با تکنولوژی های روز گلخانه سازی در خاور میانه باشد و تمام نکات لازم در ساخت آن رعایت شده باشد، می‌توانید ساخت گلخانه را به متخصصان شرکت گلخانه ساز سپید الوند بسپارید.
ثبت ديدگاه