انتخاب سازه گلخانه به شرایط مختلفی بستگی دارد که در هنگام ساخت باید به این موضوع توجه داشته باشید. با توجه به نیاز روزافزون بازار از حیث تولید گل و گیاهان زینتی و همچنین سبزیجات و صیفی‌جات خارج از فصل، گلخانه یکی از مهم‌ترین و در عین حال سودآورترین بخش‌های کشاورزی محسوب می‌شود.
گلخانه با پوشش‌های شفافی نظیر شیشه و پلاستیک، محلی مناسب برای کشت و پرورش گونه‌های مختلف گل و گیاه است. پوشش گلخگلخانه‌ایی موجب ایجاد اثر گلخگلخانه‌ایی و محبوس شدن انرژی خورشیدی درون فضای گلخانه می‌شود.
سازه گلخانه ها به گونه‌ای است که با ایجاد شرایط مطلوب محیطی از نظر شدت نور، دمای روزانه و شبانه، رطوبت و خاک و همچنین کنترل عوامل مخربی نظیر باد، طوفان، سرما و یخبندان، زمینه رشد و نمو انواع گوناگون گل و گیاه از نواحی مختلف را در فصول مختلف سال فراهم می‌سازد .
شایان ذکر است راه‌اندازی گلخانه نیازمند سرمایه‌گذاری اولیه بسیار زیادی است و با توجه به این موضوع، مدیریت صحیح در احداث گلخانه، انتخاب مکان، نوع گلخانه و پوشش آن یک امر مهم تلقی می‌گردد. شرکت سپید الوند با سال‌ها تجربه درخشان در این حوزه، آماده ارائه خدمات بهینه به مشتریان عزیز است. در این مقاله قصد داریم شما را با انواع بستر کشت و سازه گلخانه و مزایا و معایب گلخانه‌ای آشنا نماییم؛ پس تا انتها با همراه باشید.
انواع بستر کشت گلخانه
انتخاب بستر کشت مناسب در گلخانه به اندازه انتخاب نوع سازه گلخانه اهمیت دارد. بستر کشت گلخانه‌ای مانند هر بستر کشت دیگری باید شرایط تأمین مواد غذایی (خاک)، نگهداری آب و در دسترس قرار دادن آن برای گیاه، تبادل گازی بین ریشه و اتمسفر و محل استقرار گیاهان را فراهم نماید.
گلخانه‌ها از نظر بستر کشت شامل دو نوع گلخانه خاکی و گلخانه هیدروپونیک (بدون خاک) می‌شوند که در ادامه بیشتر درباره هریک صحبت خواهیم کرد:
بستر کشت آبی خاکی
در کشت خاکی، ریشه گیاه درون خاک قرار دارد و مدیریت تغذیه آسان و نیاز به دانش فنی چندانی ندارد؛ اما در مقابل مقادیری از مواد غذایی مصرفی از دسترس گیاه خارج و بیماری‌های خاکزی، معضلی برای این نوع کشت هستند. در این میان باید سازه گلخانه را نیز به گونه‌ای انتخاب کنید که با این نوع کشت سازگاری داشته باشد.
بستر کشت هیدروپونیک
در روش نوین کشت هیدروپونیک، از بسترهای جدید با ویژگی‌های مناسب و ایده‌آل با هدف تولید بیشتر، کیفیت بالاتر و صرف هزینه‌های کمتر استفاده می‌شود. در سازه گلخانه‌های جدید، کشت هیدروپونیک کارایی و عملکرد مناسب‌تری دارد و مزایای آن بیشتر از کشت آبی خاکی خواهد بود.
در این نوع کشت، ریشه گیاه در موادی نظیر پرلایت، پشم سنگ، لیکا، ماسه و کوکولیت و پوسته برنج قرار داده می‌شود و مواد غذایی مستقیما در دسترس گیاه قرار می‌گیرد. این روش موجب کاهش مصرف آب و بیماری‌های خاکزی شده و در این نوع کشت، عملکرد در واحد سطح افزایش می‌یابد. در کشت هیدروپونیک نیاز به دانش فنی بالا، مدیریت صحیح و مستمر، بهره‌گیری از دانش متخصصین این حوزه نیازی اساسی قلمداد می‌شود. کشت هیدروپونیک با افزایش 20 تا 15 درصدی هزینه در مقایسه با کشت خاکی مواجه است؛ بنابراین باید در هزینه‌های خود مدیریت مناسبی داشته باشید.
کشت هیدروپونیک خود به سه دسته تقسیم می‌شود:
- بستر کشت معدنی: مواد مورد استفاده در این نوع کشت شامل ماسه، سنگریزه، پشم سنگ، پرلایت، ورمی کولایت، زئولیت، پوکه معدنی، رس بسط داده شده می‌شود.
- بستر کشت مصنوعی: اسفنج، پلاستیک منبسط، پلی اورتان، فرمالدئید اوره مواد مورد استفاده این دسته هستند.
- بستر کشت آلی: تراشه چوب یا خاک اره درشت، پیت (پیت ماس، پیت علف‌های خانواده گرامینه، پیت هوموسی)، کوکوپیت یا پیت نارگیل، پوست درختان، سبوس برنج از مواد قابل استفاده این نوع هستند.
انواع گلخانه
گلخانه ها بر اساس کارکرد، جنس و شکل ظاهری دسته بندی‌های متنوعی دارند که در ادامه مختصرا به شرح آن‌ها می‌پردازیم.
انواع گلخانه بر اساس کارکرد
گلخانه را بر اساس نوع کارکرد به چهار دسته تقسیم بندی می‌شوند:
- گلخانه آموزشی (Teaching Greenhouse)
- گلخانه تحقیقاتی (Research Greenhouse)
- گلخانه تفریحی و سرگرمی (Hobby Greenhouse)
- گلخانه تجاری (Commercial Greenhouse)
سازه گلخانه‌ها با توجه به نوع کارکردی که دارند باید انتخاب شده و مورد استفاده قرار گیرد.
1..گلخانه آموزشی
گلخانه آموزشی با هدف آموزش کلیه مراحل کاشت، داشت، برداشت و مدیریت گلخانه به کارآموزان و دانشجویان کشاورزی راه‌اندازی می‌شود. این گلخانه‌ها دارای تمامی استانداردهای گلخانه‌ای و امکانات کشت خاکی و هیدروپونیک هستند؛ چرا که کارآموز باید در شرایط واقعی گلخانه آموزش ببیند و همه موارد را به صورت واقعی مشاهده و درک نماید.
سازه گلخانه آموزشی با توجه به تجهیزات به کار رفته در گلخانه متفاوت است و متناسب با نوع گلخانه شامل انواع تجهیزات گلخانه از جمله تجهیزات جانبی، گرمایشی، سرمایشی، آبیاری و سیستم‌های کنترل دما، رطوبت، تهویه و سایر موارد می‌شود. فراموش نکنید که تجهیزات باید کاملا اصولی همانند یک گلخانه تجاری به کار گرفته شوند. گلخانه آموزشی باید در تمام فصول سال قابل استفاده باشد. نوع پوشش مناسب گلخانه‌های آموزشی از جنس شیشه یا ورق‌های پلی کربنات است. در سازه گلخانه آموزشی باید فضای کافی را در نظر گرفت. فضای گلخانه آموزشی همانند سایر فضاهای آموزشی، باید زیبا و دلنشین باشد و ضمنا فاصله میان ردیف‌های کشت به دلیل تردد کارآموزان کمی بیشتر از سایر گلخانه‌ها در نظر گرفته شود.
2.گلخانه تحقیقاتی
سازه گلخانه تحقیقاتی کمی متفاوت با گلخانه آموزشی است. گلخانه تحقیقاتی، همان طور که از نامش پیداست، با هدف تحقیق و اصلاح ساختار ژنتیکی، کشت بافت، تأثیر عواملی نظیر دما، نور، دی اکسید کربن و رطوبت در رشد و نمو گل و گیاهان و همچنین بررسی انواع آلودگی‌های میکروبی، ویروسی، قارچی، آفات و بیماری‌ها در گلخانه راه‌اندازی می‌شود؛ بنابراین کنترل عوامل محیطی در این گلخانه‌ها نسبت به سایر گلخانه‌ها کمی متفاوت‌تر است و سازه گلخانه نیز باید متناسب باشد. کاربرد گلخانه تحقیقاتی همانند اتاق رشد یا فیتوترون از لحاظ توزیع دما و رطوبت در تولید انواع گوناگون سبزیجات، صیفی جات، گیاهان دارویی و گیاهان زینتی کاملا مشهود است؛ بنابراین کشاورزان برای تولید محصولات مرغوب و مقدار بالاتر، به احداث این نوع گلخانه‌ها رغبت بیشتری دارند.
سازه گلخانه تحقیقاتی دارای اسکلت فلزی با پوشش گالوانیزه گرم است. پوشش این گلخانه‌ها با ورق پلی کربنات یا شیشه قابل اجراست؛ البته در مساحت کوچک از شیشه دوجداره نیز به عنوان پوشش استفاده می‌شود. شیشه‌هایی که در سقف گلخانه به کار می‌رود، غالبا سکوریت است تا در صورت شکستگی به قطعات ریز تبدیل نشوند. این گلخانه‌ها مجهز به سیستم‌های اتوماسیون و پنجره‌های مجهز به توری ضد حشره هستند و اغلب از نوع کشت هیدروپونیک در آن‌ها استفاده می‌شود .این نوع گلخانه‌ها معمولا دارای مساحتی در محدوده 500-250 مترمربع هستند. با توجه به سازه گلخانه و تجهیزات موجود در آن، احداث این نوع گلخانه‌ها هزینه بالایی دارد.
3.گلخانه تفریحی و سرگرمی
گلخانه تفریحی و سرگرمی اغلب جهت نگهداری گلدان‌ها و درختچه‌های زینتی خانگی کاربرد دارد. در طراحی این گونه گلخانه‌ها زیبایی فریم از موارد قابل توجه است؛ زیرا به جهت استفاده گلخانه‌ای در فضاهای باز، منازل یا باغچه‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. گلخانه تفریحی از حیث مساحت کوچک است؛ مگر در مواردی که از فضای داخل آن جهت پذیرایی و یا نشیمن استفاده شود. در سازه گلخانه‌های تفریحی بهتر است تمامی این موارد را در نظر بگیرید. سازه گلخانه‌های تفریحی معمولا از آهن گالوانیزه و پوشش گلخانه‌ای از شیشه و یا ورق های پلی کربنات است.
4.گلخانه تجاری
سازه گلخانه صنعتی فضایی از اسکلت و چارچوب در اختیار دارد که به وسیله پوشش شفاف پوشیده می‌شود و قابلیت کنترل شرایط محیطی مناسب برای رشد گیاهان مختلف نظیر گیاهان زینتی، صیفی‌جات، سبزیجات و… در نقاط جغرافیایی مختلف با شرایط جوی گوناگون را فراهم می‌نماید. سازه گلخانه تجاری با توجه به نوع محصول مورد کشت جهت تولید مشخص می‌شود.
گلخانه‌های صنعتی دارای اندازه‌‌های متغیری هستند که بسته به نوع کشت محصولات اندازه آن‌ها تعیین می‌شود. توجه داشته باشید حداقل مساحت مقرون به صرفه برای این گلخانه‌ها 5000 متر مربع است و قطعا برای مساحت بیش از 5000 متر مربع، کنترل بیشتر عوامل محیطی امری ضروری تلقی می‌شود و شامل هزینه‌های بیشتری خواهد بود.
اهداف ساخت انواع گلخانه تجاری عبارت است از:
- حداکثر تولید در واحد سطح
- استفاده از روش کشت هیدروپونیک
- استفاده بهینه از زمین های غیر قابل کشت باز
- تولید محصولات گوناگون در فصول مختلف سال
- کاهش هزینه تولید در واحد سطح نسبت به تولید در فضای باز
- استفاده بهینه از ملزومات کشاورزی نظیر آب، بذر، کود و سموم
- کنترل آفات، آلودگی‌های میکروبی، ویروسی، قارچ‌ها و بیماری‌ها
- قابلیت یک رقابت سالم با ریسک کم در بازار
انواع گلخانه بر اساس شکل ظاهری
سازه گلخانه‌ها از نظر شکل ظاهری به انواع زیر تقسیم می‌شوند:
گلخانه سقف شیروانی (A Frame)
این گلخانه‌ها با نام گلخانه شیشه‌ای، سقف شیروانی و A Frame شناخته شده هستند. وجود زاویه در تاج این نوع سازه گلخانه که به شکل حرف A است، دلیل نامگذاری این مدل به A Frame است. همین شیب تند، هدایت برف و باران به سمت ناودانی، هدایت تعرق داخل گلخانه به اطراف سازه، شکست اشعه نور به سمت داخل گلخانه برای استفاده از حداکثر تابش نور را به همراه دارد. به دلیل وزن بالای شیشه نسبت به سایر پوشش‌ها و همچنین ابعاد کم شیشه، باید فاصله ستون‌ها و کمان‌ها از یکدیگر کم باشد؛ در نتیجه وزن سازه گلخانه در واحد سطح زیاد و یک سازه سنگین و گران‌قیمت محسوب می‌شود. این گلخانه‌ها معمولا در مناطق بادخیز و یا مناطقی با بارش برف سالانه زیاد احداث می‌شوند.
ضریب انتقال حرارت شیشه نسبت به سایر پوشش‌ها بالاتر بوده که همین مسأله از نقاط ضعف این گلخانه‌ها محسوب می‌شود. برای رفع این مشکل پوشش‌های جداره ورق‌های پلی کربنات جایگزین مناسبی برای آن خواهد بود که البته به مراتب هزینه‌های بیشتری به بار خواهد آورد .ضریب عبوردهی بالای نور و امکان بهره برداری در تمام فصول سال از دلایل مهم استفاده پوشش شیشه‌ای در این سازه گلخانه‌ای است.
گلخانه سقف قوسی (Curved Roof)
پوشش مورد استفاده در سازه گلخانه سقف قوسی، پلی اتیلن است که به راحتی و در زمانی کوتاه به وسیله پیچ و مهره بر روی سازه نصب می‌شود. استفاده از پوشش‌های کم وزن پلی اتیلن و مقاومت این سازه در برابر برف و باران موجب می‌شود که وزن سازه گلخانه در واحد سطح کمتر بوده و در نهایت هزینه تولید و قیمت کمتری نسبت به مدل A Frame داشته باشد. تبادل حرارتی پایین و همچنین خواص ویژه ضد شبنم از دیگر مزایای پوشش‌های پلی اتیلنی است. این سقف‌ها به دلیل برخورداری از ظاهر آیرودینامیکی در برابر باد بسیار انعطاف پذیر بوده و کمترین مقاومت را خواهند داشت.
یکی از مهم‌ترین پارامترهای یک گلخانه خوب، حجم و فضای کافی است و هر چقدر فضای گلخانه بیشتر باشد، چرخش هوا در گلخانه بهتر و در نتیجه دی اکسید کربن لازم برای انجام عمل فتوسنتز به مقدار کافی برای گیاهان تشکیل می‌شود. لازم به ذکر است این سازه گلخانه امکان احداث در مساحت‌های بزرگ را فراهم می نماید.
در این سازه گلخانه، جهت کشت و تردد راحت‌تر و از همه مهم‌تر استفاده بهینه از تمامی سطح، قوس را بر روی ستون‌های عمودی (با حداقل ارتفاع 2 متر) نصب می‌نمایند.
دو مورد را می‌توان به عنوان معایب این نوع گلخانه‌ها برشمرد:
- از جمله معایب این نوع سازه گلخانه می‌توان به عدم هدایت برف و تعریق و ماندن رطوبت در فضای گلخانه اشاره کرد. دلیل این امر ساختار خاص این سازه است که سطح پوشش این گلخانه‌ها را در بالاترین نقطه به صورت افقی قرار می‌دهد. جهت رفع این مشکل می‌توان از راهکارهایی نظیر دو پوشش نمودن سازه و تغییر سقف قوسی به گنبدی استفاده نمود. همچنین روش‌های کنترل رطوبت با افزایش دما نیز برای کاهش رطوبت فضای گلخانه بسیار کارآمد است.
- با توجه به سازه گلخانه، تهویه‌ی هوای داخل این گلخانه‌ها کار دشواریست. از آنجایی که تهویه طبیعی هوا برای کاهش هزینه‌های کنترل دما و رطوبت از مهم‌ترین موارد در ساخت یک گلخانه تجاری محسوب می‌شود، برای رفع این مشکل از پنجره‌های سقفی و در صورت لزوم از پنجره‌های جانبی استفاده می‌شود. با این تفاصیل، ساخت پنجره با سطح تهویه بالا و استفاده در بالاترین نقطه سازه گلخانه از پارامترهایی است که شرکت سپید الوند همواره بر آن تأکید دارد.
گلخانه سقف گنبدی (Gothic Arch)
در سازه گلخانه های سقف شیروانی و سقف قوسی مشکلات عدیده ای وجود دارد، بنابراین گلخانه ی سقف گنبدی با هدف رفع مشکلات گلخانه‌ای طراحی گردیده و با رفع معایب گلخانه های سقف قوسی و تغییر سقف آن از حالت قوسی به شیروانی، گلخانه ای با مزایای بیشتر خواهیم داشت. سازه گلخانه با سقف گنبدی در گلخانه های تونلی و با عرض زیاد استفاده می‌شود.
انواع گلخانه بر اساس نوع سازه
گلخانه ها را می‌توان بر اساس نوع سازه گلخانه تقسیم بندی کرد:
-
گلخانه های چوبی
گلخانه‌های چوبی با اسکلتی از چوب و پوشش پلاستیک ارزان‌ترین نوع گلخانه به شمار می رود و عموماً پس از گذشت 3 الی 4 سال از بین رفته و باید مجدداً تعویض گردد. این نوع سازه گلخانه، ممکن است به دلیل ارزانی طرفدارانی برای خود داشته باشد؛ اما برای بهره برداری در بلندمدت مناسب نیست.
از گلخانه های چوبی به دلیل سقف پایین آن نمی‌توان جهت کاشت انواع مختلف صیفی جات نظیر خیار و گوجه فرنگی استفاده نمود، همچنین سیستم تهویه ی این نوع گلخانه بسیار ضعیف است. اما به دلیل کم بودن هزینه ساخت آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. امروزه گلخانه های با اسکلت فلزی با سرعت زیادی جایگزن گلخانه های چوبی شده اند.
-
گلخانه‌های فلزی یا مدرن
سازه گلخانه مدرن از جنس فلز است و به دو روش جوش و پیچ و مهره نصب می‌شود که البته روش دوم مرسوم‌تر است. از مزایای اتصالات با پیچ و مهره، سهولت نصب و در صورت نیاز جمع کردن و تغییر شکل کلی گلخانه است. اسکلت فلزی به کار رفته در سازه گلخانه‌های مدرن، موجبات تهویه عالی فضای گلخانه را فراهم می‌نماید. سازه گلخانه در موارد متعددی اهمیت دارد و باید مورد توجه قرار بگیرد. در هنگام ساخت و بهره برداری از گلخانه، باید به نوع سازه و همچنین نوع کاربرد گلخانه توجه کافی داشته باشید.
انواع سازه گلخانه در سپید الوند
استفاده از گلخانه و انواع آن، روشی بهینه در تولید محصولات کشاورزی یا گیاهان زینتی است که امروزه در شرایط مختلف آب و هوایی امکان ساخت و بهره برداری از آن وجود دارد. سازه گلخانه یکی از مهم‌ترین بخش‌های آن است که در هنگام ساخت باید به آن توجه داشته باشید. سازه گلخانه با توجه به موارد مختلفی مانند کاربرد، شکل ظاهری و نوع مواد به کار رفته در سازه گلخانه به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. راه‌اندازی هر یک از انواع گلخانه‌های ذکر شده به آسانی امکان پذیر است؛ اما باید توجه داشته باشید در این راه بهره گیری از تجربیات و تخصص افراد خبره امری ضروریست که نمی‌توان به راحتی از آن چشم پوشی کرد. شما عزیزان می‌توانید جهت طراحی و احداث گلخانه مورد نظرتان با کارشناسان مجرب شرکت سپید الوند در ارتباط باشید و از تجربیات بی نظیر ساخت گلخانه بهره مند شوید.
مدتی بود دنبال همچین محتوای مفیدی بودم با تشکر از شما